Co wiemy o gwoździach? Jakie wybierać gwoździe do materiałów?

Nadszedł czas remontu? Można iść w zakład, że potrzebne będą gwoździe. Bez względu na rodzaj prowadzonych prac okazuje się, że gwoździe prawie zawsze są potrzebne. Ale jakich użyć? Wydaje się to dość proste zagadnienie. A jednak, wbrew pozorom, świat gwoździ jest całkiem różnorodny.

• Co trzeba wiedzieć o gwoździach?
• Gwoździe budowlane
• Gwoździe okrągłe
• Gwoździe kwadratowe
• Gwoździe papowe
• Specjalne gwoździe budowlane
• Gwoździe walcowane
• Gwoździe stolarskie
• Hufnale
• Gwoździe koletowane

Co trzeba wiedzieć o gwoździach?

Gwóźdź, jaki jest, każdy widzi. To z pewnością jedno z tych usprawnień, z których podczas prac budowlanych i remontowych korzystamy najczęściej. A skoro każdy z nas z gwoździami zetknął się nieraz i pewnie nawet nie zliczyłby, ile razy musiał się uciekać do ich pomocy, nie trzeba tu nikogo pouczać, czym właściwie gwoździe są. Dla formalności jednak przebrnijmy przez te podstawy.

Otóż gwóźdź jest to twardy metalowy trzpień, który z jednej strony zakończony jest płaskim łbem, natomiast jego druga końcówka jest zaostrzona. U początków wielkiej kariery gwoździ, metalem wykorzystywanym do ich wyrobu była przede wszystkim kuta miedź, następnie kuta stal, zaś w dzisiejszych czasach najpowszechniej używa się do tego stalowego drutu. Gwoździe mają jednak wiele różnych rodzajów (typy i kategorie gwoździ prezentuje np. koelnerpolska.pl/produkty/elementy-zlaczne/wyroby-z-drutu-1/gwozdzie-1), a dotyczy to zarówno ich budowy i przeznaczenia, jak i użytych do ich produkcji metali.

Dlatego stalowe gwoździe to nie jedyne, jakie dostępne są obecnie w sprzedaży. Nie należą do rzadkości gwoździe miedziane, mosiężne czy aluminiowe, chociaż faktycznie można powiedzieć, że stalowe są, ze względu na większą trwałość, bardziej cenione. Dodatkowo gwoździe mogą, choć oczywiście nie muszą, być pokryte warstwą cynku, miedzi lub tworzywami sztucznymi.

Gwoździe budowlane

To najliczniejsza grupa gwoździ i to właśnie takich używamy najczęściej. Skąd bierze się duże zróżnicowanie tej grupy? Nie jest tajemnicą, że prace budowlane są niezwykle złożone. Na budowie czy podczas remontu mamy do czynienia z bardzo rozmaitymi zadaniami oraz równie zróżnicowanymi materiałami, naturalne jest więc, że nie używamy takich samych gwoździ do wszystkich rodzajów prac. Poszczególne ich typy różnią się kształtem i wymiarami, a nieraz także powłoką.

Gwoździe okrągłe

Podstawowym typem gwoździ budowlanych, stosowanym najpowszechniej, są te o trzpieniu okrągłym w przekroju. Można by je wręcz nazwać standardowym modelem, bo to z nimi mamy do czynienia zazwyczaj w pracach remontowo-budowlanych, która musimy wykonywać. Są z twardego drutu, zwykle stalowego, długości od czterdziestu do nawet trzystu milimetrów, zaś średnica trzpienia rzadko wykracza poza zakres od dwóch do dziewięciu milimetrów. Trzpień jest gładki, co sprawia, że zastosowanie jest naprawdę wszechstronne.

W zależności od tego, z jakim materiałem mamy do czynienia, wybierzemy inne gwoździe. Na przykład gwoździe hartowane ze stali niskowęglowej o grubej, solidnej główce i długim ostrzu o diamentowym kształcie znakomicie radzi sobie nawet z najtwardszym podłożem, takim jak cegła czy beton.

Gwoździe kwadratowe

Te mają podobne parametry do gwoździ okrągłych, właściwie jedyną znaczniejszą różnicą jest tu kwadratowy przekrój trzpienia. Różnią się też przeznaczeniem, bowiem gwoździe kwadratowe powstają szczególnie z myślą o zastosowaniu w pracach stolarskich i ciesielskich.

Gwoździe papowe

Jak nazwa może wskazywać, tego rodzaju gwoździe stosujemy oczywiście do mocowania dachowej papy izolacyjnej, ale również do wielu innych szeroko pojętych prac dekarskich. Typowy gwóźdź papowy, ocynkowany bądź w wersji surowej, charakteryzuje się płaskim i szerokim łebkiem, którego średnica jest (a w każdym razie taka być powinna) przynajmniej trzykrotnie szersza niż średnica jego trzpienia. To pozwala na mocne i trwałe przytwierdzenie papy do danego podłoża.

Do czego jeszcze możemy wykorzystać gwoździe tego typu? Co kryje się pod jakże ogólnym sformułowaniem „innych prac dekarskich”? Chodzi tu na przykład o łączenie cienkich elementów blach czy też blacharskich obróbek, które przy pomocy gwoździ papowych możemy bezproblemowo przytwierdzić do drewnianych konstrukcji nośnych. Warto wspomnieć, że również podczas niektórych prac tapicerskich można skorzystać z gwoździ papowych, ponieważ zasadniczo są dosyć podobne do gwoździ tapicerskich (które różnią się od nich przede wszystkim wypukłymi łebkami), toteż mogą nieraz z powodzeniem je zastąpić.

Specjalne gwoździe budowlane

Ten typ gwoździ jest wysoce wyspecjalizowany, co oznacza, że w przeciwieństwie do bardziej uniwersalnych typów, ma wąskie, jasno wyznaczone i wyszczególnione przeznaczenie. Innymi słowy, służy do zastosowania w konkretnym miejscu i w z góry określony sposób.

Takie gwoździe do zadań specjalnych, wykonane są z tych samych materiałów co zwyczajne, jednak ze względu na swoją specjalizację, od standardowych wyróżniają się najczęściej nietypowym kształtem łebka lub trzpienia.

I tak gwoździe sufitowe uformowane są w kształcie dużej litery „L”, ich łebek jest specyficznie zakrzywiony, a zgięta strona w wyraźny sposób spłaszczona. Ogólnie przypominają wyglądem haczyki. A do czego je wykorzystujemy? Jak można się domyślić po nazwie, tego typu gwoździe pozwalają nam mocować na suficie (ale nie tylko, bo wykorzystać możemy też takie elementy jak ściany czy drewniane belki) rozmaite materiały, z reguły charakteryzująceh się luźną strukturą. Ogólnie dobrze się sprawują, gdy musimy zamocować jakiś element podwieszany, nie tylko ozdobny, ale i praktyczny (jak na przykład rynnę).

Innym specjalnym typem są gwoździe narożnikowe. Te nie mają już tak nietypowego wyglądu. Są krótkie – mają nie więcej niż trzy centymetry, a do tego mały łebek i w zasadzie na pierwszy rzut oka nieszczególnie różnią się od standardowych gwoździ. Jednak ich „misja” jest inna i jasno określona – służą do montowania okiennych narożników, wzmacniania ram okien, mocowania parapetów. Można by rzec, że sięgamy po nie we wszelkich wymagających gwoździ pracach związanych z naszymi oknami.

Gwoździe zawiasowe też są względnie krótkie. Mają od dwóch do czterech centymetrów, zaś jeżeli chodzi o ich łebki, to tutaj czeka nas niespodzianka. Otóż gwoździe zawiasowe wyglądają jak po dekapitacji – innymi słowy, są pozbawione łebków. Te nie są im po prostu potrzebne, bo i bez nich gwoździe te doskonale pomogą nam zamontować zawiasy drzwiowe i okienne (w przypadku, gdy mamy do czynienia z oknami starszego typu).

Bardzo specyficznym typem gwoździ są też skoble, inaczej zwane hacelami. Tych również nie pomylimy z żadnymi innymi, mają bowiem specyficzny łukowaty trzpień, dzięki któremu przypominają literę „u”. Tu również, tak jak w przypadku gwoździ zawiasowych, nie uświadczymy łebka – trzpień skobla jest zaostrzony po obu stronach.

Chyba najbardziej znanym przeznaczeniem tego rodzaju gwoździ jest tworzenie zamknięć i blokad, a w każdym razie to wielu z nas pewnie na dźwięk słowa „skobel” jako pierwsze przychodzi na myśl. Ale gwoździe te mają i inne zastosowania. Używa się ich przy stawianiu ogrodzeń, mocując z ich pomocą siatkę do drewnianego podłoża. Mocuje się je także na krokwiach przy budowie dachu.

Gwoździe walcowane

Standardowe gwoździe mają gładki trzpień, ale nie jest powiedziane, że trzpień nie może być rozmaicie kształtowany. Często możemy spotkać się z trzpieniem naznaczonym rozmaitymi karbami – w takim wypadku mówimy o gwoździach walcowanych. Czemu poddaje się je procesowi walcowania? Otóż odpowiednio ukształtowany trzpień może w znaczący sposób zwiększyć stabilność mocowania, a co za tym idzie trwałość całej konstrukcji.

Trzpień gwoździ walcowanych zwykle jest długi i ostro zakończony, a jego średnica nieraz znacznie poszerza się tuż pod łebkiem. To rozwiązanie pełni dwie ważne funkcje. Po pierwsze wzmacnia główkę gwoździa przy wbijaniu młotkiem, po drugie zaś sprawia, że gwóźdź odpowiednio wypełnia cały otwór, co pozwala zażegnać lub przynajmniej zmniejszyć ryzyko przemieszczania przy obciążeniach. Czasem łebek jest dodatkowo chropowaty, co zapobiega uciekaniu gwoździa podczas wbijania młotkiem.

Wśród gwoździ walcowanych możemy wyróżnić na przykład pierścieniowe. Pierścieniowate karbowanie sprawia, że gwóźdź pozwala się łatwo wbić, natomiast już niepodobieństwem jest go wyciągnąć, bo poziomy karb zahacza o włókna drzewa. Takie rozwiązanie nawet kilkukrotnie zwiększa nośność całej konstrukcji, dlatego znajduje zastosowanie w tych przypadkach, gdzie stabilność, wytrzymałość i odporność na zniszczenia jest sprawą najwyższej wagi.

Stosuje się zatem tego typu gwoździe powszechnie podczas produkcji palet czy drewnianych opakowań, prac przy więźbach dachowych, zbijaniu mebli czy drewnianych ogrodzeń. Warto nadmienić, że także gwoździe ciesielskie, dobrze spisujące się przy połączeniach kątowych, są walcowane pierścieniowo. Podobne funkcje z powodzeniem mogą pełnić też gwoździe walcowane spiralnie. Te jednak dodatkowo mają jeszcze inne przeznaczenie – łączenie rozmaitych elementów w miejscu zgięcia albo skrętu.

Gwoździe stolarskie

Inne używane nazwy to gwoździe boazeryjne lub wykończeniowe. Jak możemy się więc łatwo domyślić, wykorzystuje się je przede wszystkim podczas wszelakich prac wykończeniowych, zwykle obejmujących zamontowanie boazerii lub zbicie określonych elementów meblowych.

Na ogół charakteryzują się dość długą, często półkolistą główką o bardzo niewielkiej średnicy. To sprawia, że po wbiciu gwoździa jest ona prawie niewidoczna, co jest ważne dla wrażenia wizualnego – w końcu prace wykończeniowe służą głównie celom estetycznym, a widoczne w boazerii łebki gwoździ mogłyby skutecznie ową estetykę zaburzyć.

Gwoździe stolarskie tworzą nieraz w klasyfikacjach jedną grupę z tak zwanymi gwoździami ogólnego przeznaczenia. Oprócz tych z półkolistą główką znajdziemy tu także między innymi gwoździe tapicerskie czy też druciaki.

Hufnale

Istnieje też grupa gwoździ specjalnych, które stosuje się do szczególnych zadań. Wśród nich możemy wyróżnić na przykład gwoździe formierskie, do wieszaków, do harmonijek, hartowane do instalacji elektrycznej, a także cechowniki służące do znakowania podkładów i drewnianych słupów. Na szczególną uwagę zasługują tu hufnale, inaczej zwane podkowiakami, dzięki którym – jak sama potoczna nazwa wskazuje – można mocować podkowy do końskich kopyt.

Hufnal wykonuje się metodą kucia na kowadle rozżarzonego pręta (choć obecnie stosuje się już także metody przemysłowe). W ten sposób powstaje duży, kwadratowy w przekroju gwóźdź ze śladowo tylko zaznaczonym łbem. Dzięki zmiękczonej w procesie wolnego chłodzenia stali, wychodząca z kopyta część hufnala pozwala się zaginać, co uniemożliwia odpadnięcie podkowy.

Gwoździe koletowane

Gwoździe koletowane to takie, do których nie używamy młotka, jak w przypadku innych, lecz wbijamy je za pomocą gwoździarki, czyli pneumatycznej zbijarki. Są one specjalnie przystosowane właśnie do tego typu urządzeń. Stąd bierze się ich specyficzna budowa, która pozwala łatwo wykorzystywać je w zautomatyzowanej produkcji. Poszczególne gwoździe są tu ze sobą połączone. Zgrzewa się je do drutu, potem zwija i odpowiednio pakuje – w ten sposób powstają listwy lub kłębki, które wkłada się do magazynka gwoździarki.

Z pneumatycznej zbijarki można korzystać w wielu różnych pracach z rozmaitymi materiałami, dlatego gwoździe koletowane nie ograniczają się do jednego typu – tak jak i zwyczajne gwoździe, tak i te występują w wielu formach, rozmiarach i kształtach. Tu ta ich różnorodność jest nieco tylko ograniczona, ponieważ długość i średnica musi pasować do danej gwoździarki, a zakres dopuszczalnych wymiarów w przypadku takiego urządzenia bynajmniej nie jest nieograniczony.

Mimo to wybór jest dość szeroki – znajdziemy wersję z gładkim bądź walcowanym spiralnie czy pierścieniowo trzpieniem, gwoździe nieocynkowane (tak zwane czarne) i ocynkowane, czy też wreszcie gwoździe pierścieniowe, znajdujące swoje zastosowanie w zautomatyzowanej produkcji palet.

Gwoździe koletowane są wykorzystywane w pracach, do których używa się gwoździarki z magazynem bębnowym. Przede wszystkim są to zautomatyzowane procesy produkcyjne, w których liczy się czas i efektywność, więc nie do pomyślenia byłoby żmudne wbijanie gwoździ młotkiem – produkcja palet, drewnianych opakowań, skrzyń i inne prace wchodzące w zakres działań zakładów stolarskich, dekarskich, firm budowlanych i montażowych.

Jednak z gwoździarek można korzystać też indywidualnie, na przykład przy montażu paneli podłogowych czy ogrodowych albo ogólnych pracach wykończeniowych. Co przemawia za tym, by w pracach remontowych i wykończeniowych w swoim domu skorzystać z gwoździarki zamiast młotka? Przede wszystkim oszczędność czasu i mniejszy wysiłek, ale oprócz tego pomaga ona zachować większą precyzję, a gwoździe nie krzywią się podczas wbijania, co w przypadku pracy z młotkiem w dłoni nieraz ma miejsce. Poza tym to zmyślne urządzenie pozwala wbić gwoździe nawet w trudno dostępne miejsca i to również pod kątem.